W 2019 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Sprawiedliwości w kwestii rozważenia zmiany w kodeksie postępowania karnego w zakresie wprowadzenia możliwości ubiegania się o odszkodowanie i zadośćuczynienie w przypadku niesłusznego przedstawienia zarzutów i niesłusznego oskarżenia. Aktualna treść kodeksu postępowania karnego uprawnia do dochodzenia odszkodowania jedynie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie. 

Odszkodowanie za niesłuszne oskarżenie lub zarzuty

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich osoba, której niesłusznie przedstawiono zarzuty, czy którą niesłusznie oskarżono powinna uzyskać prawo dochodzenia odszkodowania za niesłuszne przedstawienie zarzutów oraz niesłuszne oskarżenie, ponieważ samo zaistnienie takich okoliczności może wyrządzić szkodę i krzywdę. Co więcej, jeżeli stan ten utrzymuje się wiele lat to szkoda może mieć charakter „materialny, rodzinny i moralny”. RPO poruszył także problematykę nieefektywności dochodzenia roszczeń nieuregulowanych w rozdziale 58 kodeksu postępowania karnego na drodze postępowania cywilnego, spowodowaną między innymi koniecznością wykazania bezprawności niesłusznego zarzutu czy oskarżenia zgodnie z art. 417 kodeksu cywilnego, co w praktyce jest niełatwe do udowodnienia.

Zaznaczone zostało także, że proces cywilny charakteryzuje się uciążliwością oraz kosztownością. Dodatkowo RPO wskazał, że treść art. 9 ust. 5 i art. 14 ust. 6 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, art. 5 ust. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, art. 3 Protokołu nr 7 wprowadzają obowiązek zadośćuczynienia roszczeniom z tytułu bezprawnego pozbawienia wolności, a nadto art. 77 Konstytucji RP zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich daje podstawę do domagania się odszkodowania za tego rodzaju szkodę. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich wyłączenie możliwości ubiegania się o odszkodowanie za niesłuszne przedstawienie zarzutów, czy niesłuszne oskarżenie jest niezgodne ze standardami konstytucyjnymi i zasadą demokratycznego państwa prawa. [1]

W dniu 19 lutego 2021 r. Senat przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego. We wskazanym projekcie Senatorowie proponują możliwość dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego oskarżenia lub przedstawienia zarzutów przed sądem karnym, a więc w postępowaniu wolnym od kosztów sądowych. Projekt przewiduje także wydłużenie do 3 lat możliwości dochodzenia roszczeń z rozdziału 58 kodeksu postępowania karnego.

W uzasadnieniu do projektu wskazano, że proponowane zmiany są zainspirowane stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich, który dostrzegł problem w kwestii dochodzenia odszkodowania za niesłuszne przedstawienie zarzutów oraz niesłuszne oskarżenie. Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji RP Senat wniósł do Sejmu projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeksu postępowania karnego. Oznacza to, że jeżeli postulowane zmiany zostaną wprowadzone, to nastąpi istotne wzmożenie ochrony praw człowieka i obywatela, ale też rozszerzenie zakresu odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa.


[1]Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości ws. odszkodowania za niesłuszne przedstawienie zarzutów czy oskarżenie z dnia 11.01.2019 r. [link]

Intercyza – co to jest i kiedy warto ją zawrzeć?

Intercyza – co to jest i kiedy warto ją zawrzeć?

Intercyza wzbudza wiele kontrowersji, zwłaszcza wśród osób, które dopiero zamierzają zawrzeć związek małżeński. Nie brakuje jej zwolenników, jak i przeciwników. Można jednak zaryzykować stwierdzenie, że współcześnie coraz więcej par decyduje się na rozdział majątku...

czytaj dalej