Na gruncie przepisów obowiązujących do 21 sierpnia 2019 r. brak było podstaw prawnych do badania przez komornika sądowego przedawnienia wierzytelności dochodzonej w postępowaniu egzekucyjnym. Ten stan rzeczy był konsekwencją obowiązującej wówczas bezwzględnie zasady, zgodnie z którą organ egzekucyjny nie był uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Oznaczało to, że dłużnik nie mógł podnosić w postępowaniu egzekucyjnym zarzutu przedawnienia roszczenia, a jedynie w takiej sytuacji mógł wytoczyć przed sądem powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Do czasu uzyskania jednak przez dłużnika orzeczenia uwzględniającego powództwo opozycyjne, komornik sądowy miał obowiązek prowadzić postępowanie egzekucyjne na rzecz wierzyciela, co niejednokrotnie mogło prowadzić do wyegzekwowania przedawnionej wierzytelności, jeżeli dłużnik w postępowaniu przed sądem nie uzyskał zabezpieczenia poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego.
Powyższy problem dostrzegł ustawodawca, nakładając na komornika sądowego ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, obowiązek odmowy wszczęcia egzekucji, jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, z którego wynika, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia.
Równocześnie z wprowadzeniem omawianej regulacji znowelizowano treść art. 825 kodeksu postępowania cywilnego w ten sposób, że przyznano dłużnikowi prawo złożenia wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany. Warto również podkreślić, że znowelizowany art. 825 kodeksu postępowania cywilnego znajduje zastosowanie zarówno do spraw wszczętych po dniu jego wejścia w życie, jak i do spraw będących w toku.
W przypadku niewykazania przez wierzyciela dokumentem, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia, komornik sądowy poza odmową wszczęcia egzekucji albo umorzeniem postępowania egzekucyjnego, powinien obciążyć wierzyciela 10-procentową opłatą egzekucyjną, ustaloną zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych, gdyż wierzyciel w ten sposób doprowadził do wszczęcia postępowania egzekucyjnego w sposób oczywiście niecelowy.
Na czynność komornika sądowego polegającą na odmowie wszczęcia egzekucji albo umorzeniu postępowania egzekucyjnego, z uwagi na niewykazanie przez wierzyciela dokumentem przerwania biegu terminu przedawnienia, wierzycielowi przysługuje prawo złożenia skargi do sądu, a w razie jej oddalenia także prawo do złożenia zażalenia do innego składu sądu rozpoznającego sprawę w pierwszej instancji. Uprawomocnienie się powyższego postanowienia komornika sądowego, umożliwia natomiast wierzycielowi wytoczenie powództwa o ustalenie, że dochodzona wierzytelność nie uległa przedawnieniu, a co za tym idzie, uprawnia do ponownego złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji i wykazanie przerwania biegu terminu przedawniania orzeczeniem sądu.
